OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

WSTĘP

Wieloletnie doświadczenie zawodowe w dziedzinie BHP, a szczególnie ekspercka aktywność zawodowa w ostatnich latach sprawiły, że zapoznaję się z licznymi opracowaniami ocen ryzyka zawodowego (zwanych dalej „Ocenami”) w zakładach pracy, w różnych branżach. Jakość tych – jakże niezwykle ważnych w zakładzie pracy – dokumentów jest w zdecydowanej większości przypadków nie do przyjęcia. Najgorsze w tym jest to, że Autorzy  tych „Ocen” nie rozumieją, że mają ocenić stan faktyczny i aktualny ryzyka zawodowego w odniesieniu do danego stanowiska pracy, w tym każdej obsługiwanej maszyny i innego urządzenia technicznego, każdego czynnika niebezpiecznego, każdego czynnika szkodliwego na podstawie pomiarów, każdej czynności stwarzającej zagrożenie oraz każdego zdarzenia, które może wywołać uraz lub chorobę.

Zdarzały się sytuacje, że trafiałem na „Oceny” tego samego Autora wykonane dla różnych stanowisk pracy w różnych zakładach i branżach a „Oceny” różniły się głównie nazwą zakładu i stanowiska.

Podczas szacowania ryzyka zawodowego podawane są zagrożenia [Autorzy na ogół nie odróżniają zagrożeń i zdarzeń (niepożądanych) wywołujących niekorzystne skutki zdrowotne] bez określania konkretnych warunków, w których występują, bez podawania stopnia narażenia oraz działania profilaktyczne, z opisu których nie wynika czy zostały, czy mają być wprowadzone. Oto przykład szacowania ryzyka: zagrożenie: hałas; źródło: pracujące urządzenia, skutek: uszkodzenie słuchu, ryzyko: średnie, działania profilaktyczne: ochronniki słuchu. Nie podano, jakie maszyny/ urządzenia/ instalacje wywołują ten hałas i jaki jest jego poziom (nie ma mowy o pomiarach). Określono, że ryzyko średnie i ochronniki słuchu, chociaż bez pomiarów nie da się określić ani jednego, ani drugiego. Nie wiadomo też, czy ochronniki są, czy dopiero mają być stosowane.

Niejednokrotnie słyszę zarówno od pracodawców, jak i od pracowników uwagi, że ocena ryzyka zawodowego jest dokumentem niepotrzebnym i niczego nie wnosi. Zgadzam się z oceną takich „Ocen”. Dlatego…

Efekty rozważań wynikające z moich doświadczeń prezentuję w niniejszym opracowaniu, zachęcając do porównania stosowanej przez Państwa metodologii ocen ryzyka zawodowego z poniżej przedstawionym materiałem.

Będę wdzięczny za merytoryczną krytykę i uwagi oraz dyskusję w tym zakresie.

 SPIS TREŚCI:

I. Ocena ryzyka zawodowego – podstawowy obowiązek pracodawcy.

II. Metody oceny ryzyka zawodowego.

III. Którą metodę oceny ryzyka zawodowego wybrać?

IV. Podstawowe pojęcia.

V. Definicja oceny ryzyka zawodowego do stosowania w praktyce.

VI. Definicje związane z pojęciem ryzyka zawodowego do stosowania w praktyce.

VII. Przykłady zagrożeń.

VIII. Pojęcia zawarte w definicjach.

IX. Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego.

X. Dobre praktyki w ocenie ryzyka zawodowego.

XI. Załącznik 1: Definicje ryzyka zawodowego w różnych źródłach.

XII. Załącznik nr 2: Definicje według PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn.  Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i  zmniejszanie ryzyka.

XIII. Załącznik nr 3: Wybrane przykłady szacowania ryzyka zawodowego.

I.  OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO – PODSTAWOWY OBOWIĄZEK PRACODAWCY [1]⁾

Zgodnie z art.  226 KP pracodawca:

• ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
• informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Zgodnie z § 39a. 1. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.2003.169.1650 ze zm.), dalej: r.o.p.bhp,  pracodawca:

• ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy  doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

II. METODY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Przepisy nie określają jednej obowiązującej metody oceny ryzyka zawodowego.

Do najczęściej stosowanych metod należą:

• Metoda Risk Score,
• Metoda określona normą PN-N-18002:2011 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego,
• Metoda wstępnej analizy zagrożeń – PHA (Preliminary Hazard Analysis),

ponadto do oceny ryzyka wynikającego z obsługi maszyn:

• PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka [dalej: ISO 12100:2012].

 III. KTÓRĄ METODĘ OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO WYBRAĆ?

Po wielu próbach stosowania wspomnianych wyżej oraz innych metod oceny ryzyka zawodowego od lat stosuję metodę zawartą w  normie  PN-N-18002:2011.

Dlaczego tę metodę? Myślę, że lektura dalszej części opracowania wyjaśni mój wybór.

Stosując tę metodę − w ramach dobrej praktyki − wprowadziłem następujące modyfikacje w jej stosowaniu:

1. przyjąłem definicję ryzyka zawodowego w rozumieniu opisanym w punkcie V;
2. zamiast „szacowania prawdopodobieństwa następstw” przeprowadzam „szacowanie prawdopodobieństwa zdarzeń niepożądanych” – punkt 6.1.1. – jako logicznej konsekwencji przyjęcia definicji ryzyka zawodowego, o której mowa w punkcie 1;
3. wprowadziłem definicję „zdarzenia niepożądanego – punkt 6.1.2. – pominiętą w normie;
4. wprowadziłem definicję „ryzyka początkowego” – punkt 6.1.5.;
5. korzystam z definicji „ryzyka resztkowego” zaczerpniętej z Normy ISO 12100:2012 – punkt 6.1.6.

 IV. PODSTAWOWE POJĘCIA

W celu jednoznacznego i zrozumiałego korzystania z przyjętej metody oceny ryzyka zawodowego, w dalszej części opracowania podaję definicje podstawowych pojęć:

• ryzyka zawodowego[2]⁾,
• zdarzenia niepożądanego,
• narażenia,
• zagrożenia,
• oszacowania ryzyka zawodowego,
• ryzyka początkowego,
• ryzyka resztkowego.

 V. DEFINICJA RYZYKA ZAWODOWEGO DO STOSOWANIA W PRAKTYCE

Aby definicja ryzyka zawodowego zawarta w Normie PN-N-18002:2011 zgodna była z rozumieniem podanym w punktach od 2 do 5[3]⁾, stosuję następującą definicję:

Ryzyko zawodowe

− prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności powodujących wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

VI. DEFINICJE ZWIĄZANE Z POJĘCIEM RYZYKA ZAWODOWEGO DO STOSOWANIA W PRAKTYCE

W przyjętym przeze mnie rozumieniu pojęcia ryzyka zawodowego logiczna jest poniższa definicja:

6.1.1. Oszacowanie ryzyka zawodowego[4]⁾

− polega na ustaleniu:

• prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń niepożądanych powodujących niekorzystne skutki zdrowotne oraz
• ciężkości tych skutków.

 Do oszacowania ryzyka zawodowego przyjmuję sposób opisany w Tablicy  1,  w punkcie 6.4 normy PN-N-18002:2011.

Tablica 1 – Przykład oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej

 

Prawdopodobieństwo	Ciężkość następstw
	Mała	Średnia	Duża
Mało prawdopodobne	małe 1	małe 1	średnie 2
Prawdopodobne	małe 1	średnie 2	duże 3
Wysoce prawdopodobne	średnie 2	duże 3	duże 3

Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie z Tablicą 1, ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia (zgodnie z Normą) i prawdopodobieństwo (inaczej niż podaje Norma) określam, stosując niżej wymienione wskazówki.

(ciężkość następstw)

• Do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych do­legliwości i absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak: niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.

• Do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji. Są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.

• Do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie
  i stałe dolegliwo­ści i/ lub śmierć. Są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narzą­dów wewnętrznych i układu nerwowego
  w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

(prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń)

Prawdopodobieństwo nie będzie dotyczyć – jak w normie – prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw tych zagrożeń, ale prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń.

W związku z powyższym prawdopodobieństwo określam inaczej, niż przedstawia to norma, stosując niżej wymienione wskazówki:

-   Do mało prawdopodobnych zalicza się te niepożądane zdarzenia, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

-  Do prawdopodobnych zalicza się te niepożądane zdarzenia, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

-  Do wysoce prawdopodobnych zalicza się te niepożądane zdarzenia, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Z moich (bogatych) doświadczeń wynika, że w praktyce przeprowadza się „szacowanie prawdopodobieństwa zdarzeń niepożądanych”[5], a nie „szacowanie prawdopodobieństwa następstw”.

6.1.2. Niepożądane zdarzenie

− zdarzenie związane z wykonywaną pracą, powodujące wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Poniżej podaję przykłady zdarzeń niepożądanych wynikających z podanych zagrożeń.

Tabela 1. Przykłady zdarzeń niepożądanych wynikających ze zidentyfikowanych zagrożeń

Zdarzenie niepożądane	Zagrożenie, narażenie (p. 6.1.4.)
Upadek na tym samym poziomie	Śliska, nierówna nawierzchnia (charakterystyka)
Upadek z wysokości (rusztowania, drabiny)	Różnica wysokości, wysokość np.: powyżej 3m
Uderzenie o nieruchome przedmioty, wystające     elementy	Nieruchome przedmioty, wystające elementy w strefie    pracy (jakie?)………
Pochwycenie przez wirujące elementy	Wirujące elementy (jakie?) …………
Kontakt ręki (ciała ) z ostrym elementem	Ostre elementy, narzędzia (jakie?) ………
Przekroczenie NDN, NDS, progu działania lub    wielkości wynikających z przepisów	Czynniki szkodliwe (charakterystyka), wyniki pomiarów    (badania) lub brak badań

Źródło: opracowanie własne.

6.1.3. Zagrożenie[6]⁾

− stan środowiska pracy mogący spowodować – w wyniku zdarzenia niepożądanego -  wypadek lub chorobę.

6.1.4. Narażenie [2.2. PN-N-18002:2011]

• podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy.

UWAGA! Narażenie jest wyrażanym ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym zagrożenie na stanowisku pracy

6.1.5. Ryzyko początkowe [wynika z Uwagi 1 do Tablicy 3, 6.4 Oszacowanie ryzyka zawodowego, normy PN-N-18002:2011]

• ryzyko przed zastosowaniem środków ochronnych (działań zapobiegawczych)

6.1.6. Ryzyko resztkowe   [3.13 PN-EN ISO 12100:2012]

• ryzyko pozostające po zastosowaniu środków ochronnych (wprowadzonych działań zapobiegawczych)

VII. PRZYKŁADY ZAGROŻEŃ [7]⁾

Poniżej podaję przykłady najczęściej występujących zagrożeń i zachęcam do stosowania następujących określeń:

1. śliska, nierówna nawierzchnia,
2. różnica wysokości: wysokość, np.: powyżej 3m, schody, wykopy,
3. spadające przedmioty,
4. przemieszczające się przedmioty, maszyny, pojazdy,
5. odrzucane przedmioty (części narzędzi lub obrabianych przedmiotów),
6. nieruchome przedmioty w strefie pracy lub poruszania się pracownika,
7. przedmioty: tnące, ostre, szorstkie, wystające,
8. elementy maszyn i urządzeń: ruchome, wirujące, obracające się,
9. czynniki mogące spowodować pożar, wybuch,
10. nadciśnienie, podciśnienie,
11. ciężar przenoszonych przedmiotów,
12. skrajne temperatury: gorące, zimne,
13. prąd elektryczny,
14. drgania mechaniczne,
15. hałas: słyszalny, infradźwięki, ultradźwięki,
16. promieniowanie optyczne: widzialne, nadfioletowe, podczerwone,
17. promieniowanie laserowe,
18. promienie elektromagnetyczne,
19. promieniowanie rentgenowskie,
20. promieniowane jonizujące,
21. substancje chemiczne niebezpieczne, szkodliwe: ciecze, gazy, mgły, pary, pyły,
22. pyły: zawierające krzemionkę, azbest, rdzę, inne,
23. czynniki biologiczne,
24. niewłaściwy stan dróg transportowych: zła nawierzchnia, niewystarczająca szerokość, brak właściwego oznakowania, nieprawidłowe pochylenie drogi transportowej, nieprawidłowe otwory drzwiowe;
25. niekorzystne warunki atmosferyczne: opady, zimno, silny wiatr itp.,
26. niestabilność,
27. brak lub wadliwość urządzeń zabezpieczających,
28. zagęszczenie stanowisk roboczych w stosunku do obowiązujących norm wolnej powierzchni oraz wolnej objętości pomieszczenia na 1 pracownika,
29. brak instrukcji posługiwania się czynnikiem materialnym,
30. dopuszczenie do pracy czynnika materialnego bez wymaganych kontroli, przeglądów, atestów, certyfikatów, deklaracji zgodności, dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej w języku polskim,
31. brak lub niewłaściwe przeszkolenie w zakresie BHP,
32. dopuszczenie do pracy pracownika z przeciwwskazaniami lekarskimi lub bez badań lekarskich,
33. brak procedur postępowania oraz niedostateczny nadzór przy pracach szczególnie niebezpiecznych,
34. polecenie wykonania czynności w warunkach sprzecznych z przepisami i zasadami BHP,
35. wykonywanie pracy bez wymaganych uprawnień,
36. obciążenie układu ruchu: dynamiczne, statyczne (wymuszona pozycja),
37. obciążenie układu nerwowego: przeciążenie, niedociążenie umysłu,
38. czynniki wywołujące stres.

 VIII. POJĘCIA ZAWARTE W DEFINICJACH

 W opisie Normy oraz przyjętych definicjach występują pojęcia, które powinny być uwzględnione i rozpatrywane w procesie oceny ryzyka zawodowego.

Oto następujące pojęcia:

• wykonywana praca, sposób wykonywania pracy (czynności) lub sposób zachowania pracownika - powodujące zagrożenia,
• zagrożenie i narażenie,
• zdarzenie niepożądane,
• niekorzystne skutki zdrowotne (niekorzystne dla zdrowia i życia następstwa zagrożeń),
• ciężkość tych następstw,
• prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą,
• oszacowanie ryzyka zawodowego dla poszczególnych zagrożeń przed zastosowaniem działań zapobiegawczych, w tym środków ochrony indywidualnej,
• działania zapobiegawcze – wprowadzone (!),
• oszacowanie ryzyka zawodowego po wprowadzeniu działań zapobiegawczych,
• wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego,
• działania zapobiegawcze i korygujące wynikające z oceny ryzyka zawodowego.

IX. DOKUMENTACJA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Zgodnie z §39a ust. 3 rozporządzenia r.o.p.bhp: Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych.

Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:

• opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

1. stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
2. wykonywanych zadań,
3. występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
4. stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
5. osób pracujących na tym stanowisku;

• wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
• datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Identyczny zestaw  niezbędnych informacji zawiera punkt 8 Normy PN-N-18002:2011   „Dokumentowanie wyników oceny ryzyka zawodowego”

3. Norma PN-N-18002:2011 w punkcie 6.2. podaje szczegółowy wykaz informacji niezbędnych do oceny ryzyka zawodowego.

Są to  w szczególności informacje dotyczące:

1. lokalizacji stanowiska pracy i/ lub realizowanych na nim zadań,
2. osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem osób, takich jak np. kobiety w ciąży, młodociani, pracownicy starsi, osoby niepełnosprawne,
3. stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,
4. wykonywanych zadań, czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby (z uwzględnieniem zadań nieprodukcyjnych, jak np. konserwacja maszyn lub sprzątanie stanowiska pracy),
5. wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska (m.in. obowiązujących badań, w tym specjalistycznych oraz ich ważność, szkoleń
   i wymaganych uprawnień oraz ich ważność , obowiązujących instrukcji i procedur).
6. zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źródeł,
7. zagrożeń zewnętrznych mogących negatywnie wpłynąć na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników,
8. możliwych skutków występujących zagrożeń,
9. stosowanych środków ochrony,
10. wypadków przy pracy oraz zdarzeń potencjalnie wypadkowych,
11. chorób zawodowych oraz innych dolegliwości zdrowotnych występujących na analizowanych i podobnych stanowiskach pracy,
12. działań osób niezatrudnionych na ocenianym stanowisku pracy, które mogą powodować dodatkowe zagrożenia,
13. psychospołecznego środowiska pracy,
14. zmian, w tym zmian przejściowych i ich wpływu na procesy, materiały, środowisko pracy.

 Źródłami tych informacji mogą być:

1. dane techniczne o stosowanych na stanowisku maszynach i urządzeniach,
2. dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,
3. nowe projekty: stanowisk pracy, instalacji maszyn i urządzeń,
4. wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,
5. wyniki badań ankietowych odnoszących się do psychospołecznego środowiska pracy,
6. dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych,
7. dokumentacja dotycząca chorób zawodowych i innych chorób związanych z pracą,
8. dokumentacja dotycząca szkoleń i badań lekarskich pracowników,
9. przepisy prawne i normy techniczne,
10. karty charakterystyk substancji chemicznych itp.

UWAGA 1! W celu identyfikacji czynników związanych z organizacją pracy, które mogą znacząco wpływać na ryzyko zawodowe wynikające z czynników zagrażających występujących w środowisku pracy, zaleca się zebranie i przeanalizowanie informacji dotyczących w szczególności:

1. szkolenia i informowania pracowników;
2. instrukcji bezpiecznego wykonywania pracy;
3. zgodności maszyn i innych urządzeń technicznych z wymaganiami bezpieczeństwa;
4. monitorowania stosowanych środków ochrony, w celu zapewnienia, że są one właściwie stosowane i że są skuteczne;
5. stanu pomieszczeń pracy;
6. organizacji czasu pracy itp.

 X. DOBRE PRAKTYKI W OCENIE RYZYKA ZAWODOWEGO

Aby ocena ryzyka zawodowego miała wartość uświadamiającą dla pracodawcy, a pouczającą dla pracownika, należy podczas jej opracowywania brać pod uwagę następujące zasady:

1. Przeprowadzać Ocenę ryzyka zawodowego w Zespole składającym się z:

a) pracownika pracującego na tym stanowisku,

b) osoby kierującej pracownikami zatrudnionymi na ocenianym stanowisku pracy,

c) pracownika służby BHP lub specjalisty wykonującego zadania służby BHP w zakładzie,

d) technologa, konstruktora, organizatora produkcji - na stanowiskach produkcyjnych,

e) lekarza medycyny pracy w przypadku oceny ryzyka zawodowego osób szczególnie podatnych na oddziaływanie zagrożeń, jak np.: 

    osoby niepełnosprawne, pracownicy starsi;

f) doradcy - eksperta spoza zakładu pracy w przypadku, gdy do oceny RZ wymagana jest specjalistyczna wiedza fachowa lub gdy

    członkowie zespołu – pracownicy zakładu nie mają żadnego doświadczenia w wykonaniu tego zadania.

UWAGA: Oceny ryzyka zawodowego nie powinien przeprowadzać ekspert spoza zakładu bez udziału ww. pracowników zakładu

2.Określić stanowisko pracy, na którym będzie oceniane ryzyko zawodowe.

Może to być grupa stanowisk, na których występują takie same zagrożenia, np. stanowiska administracyjno-biurowe z obsługą monitorów ekranowych, ale… Mogą to być jednak stanowiska usytuowane w różnych pomieszczeniach a nawet budynkach. Może się zdarzyć, że w niektórych pomieszczeniach warunki pracy są niezgodne z wymaganiami przepisów lub zasad dotyczących np. wolnej powierzchni podłogi, wysokości pomieszczeń, parametrów powietrza, oświetlenia, sprzętu (krzesła, biurka), eksploatowanych urządzeń technicznych, hałasu, itd. W takim przypadku należy wykonać odrębne oceny RZ dla takich stanowisk pracy.

Należy również wziąć pod uwagę, że za kryterium wyboru stanowiska nie przyjmujemy tylko jego nazwę, ale przede wszystkim wykonywane czynności i wynikające z nich zagrożenia. Stanowisko o nazwie pracownik administracyjno - biurowy, na którym pracownik oprócz pracy biurowej i obsługi monitora wykonuje inne prace np. jest zaopatrzeniowcem, kierowcą, prowadzi magazyn lub wykonuje naprawy sprzętu, itd. należy potraktować odrębnie od pozostałych stanowisk administracyjno-biurowych, ponieważ występujące na nim zagrożenia są zdecydowanie większe niż na standardowym stanowisku administracyjno-biurowym.

Jeżeli na swoim stanowisku pracy pracownik wykonuje różne prace np. ślusarz obsługujący różne maszyny i urządzenia, to nie ma potrzeby tworzyć odrębnych dokumentacji oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych prac (maszyn), jednak należy uwzględnić wszystkie zagrożenia wynikające z wykonywanych czynności.

Zawsze należy podać miejsce wykonywania pracy: adres, budynek (określić który, gdy pod danym adresem jest ich więcej), kondygnacja, numer lub nazwa pomieszczenia albo/i otwarta przestrzeń (określić gdzie/jaka), itd.

3.Dokonywać oceny ryzyka zawodowego dla konkretnego, „tego” stanowiska pracy, w „tych” istniejących warunkach pracy, w „tym” stanie przestrzegania przepisów i zasad BHP w zakładzie pracy, czyli „tu i teraz”.

 Ocenić warunki pracy, to napisać konkretnie: „które z wymagań prawnych dotyczących ocenianego stanowiska pracy pracodawca spełnił, które spełnił częściowo i w jakim zakresie, a które nie spełnił w ogóle, określając czego nie zrobił.

Należy opisać wykonane działania używając określeń np. pracodawca: zapewnił (co?), wykonał (co?), opracował (wymienić tytuły dokumentów), udostępnił (co?), itd.

Jeżeli np. w działaniach profilaktycznych stosuje się określenia w rodzaju: zapewnienie środków ochrony indywidualnej, opracowanie instrukcji magazynowej, regularne przeglądy instalacji elektrycznej, zapewnienie odpowiedniego oświetlenia, wyznaczenie dróg transportowych, itd. to oznacza, że nie oceniono czy takie działania pracodawca wprowadził, czy powinien dopiero podjąć. Zapis taki pozbawiony jest wartości oceniających.

 

4. Aktualizować ocenę ryzyka po każdej zmianie

 - warunków pracy i zagrożeń, regulacji prawnych, po wypadku na danym stanowisku, po przeprowadzeniu badań i pomiarów (czynników szkodliwych, niebezpiecznych, uciążliwych) lub zgodnie z terminem określonym przepisami prawa, np. zranienia ostrymi narzędziami przy świadczeniach zdrowotnych – nie rzadziej niż raz na dwa lata.

5.Rozpoczynać ocenę ryzyka zawodowego od przeprowadzenia oceny stanu BHP

- w odniesieniu do ocenianego stanowiska pracy w zakresie warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp, w szczególności dotyczące: obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy; maszyn, urządzeń, instalacji; stosowania substancji i preparatów chemicznych; narażenia na czynniki rakotwórcze i mutagenne; narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne; narażenia na promieniowanie jonizujące; aktualnych badań lekarskich; aktualnych szkoleń w dziedzinie bhp; zapewnienia profilaktycznych posiłków i napojów; zapewnienia środków i urządzeń higieniczno-sanitarnych; zapewnienia szczegółowych instrukcji/procedur bhp na stanowiskach pracy; środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, itd.

UWAGA: Ocenić stan realizacji wymagań wynikających z przepisów i zasad (wypisywanie wymagań bez oceny ich realizacji, nie jest oceną)

     - niespełnienie określonego w przepisach lub zasadach wymagania, potraktować przy szacowaniu ryzyka jako

        zagrożenie.

6. Korzystać z wiedzy doświadczonych pracowników pracujących na tym stanowisku i osób kierujących pracownikami, a na stanowiskach produkcyjnych również pracowników inżynieryjno-technicznych związanych z tym stanowiskiem pracy.

7. Opisać metodę wybraną do oceny ryzyka zawodowego

Podać w możliwie najkrótszej, ale przejrzystej formie: zasady przygotowania oceny RZ, etapy oceny RZ, potrzebne informacje do oceny ryzyka zawodowego i ich źródła, sposób identyfikacji zagrożeń, kryteria oszacowania RZ dla poszczególnych zagrożeń, ocenę dopuszczalności ryzyka oraz kryteria oceny końcowej dla ocenianego stanowiska; definicje używanych w metodzie pojęć, w tym w szczególności: ryzyko zawodowe, oszacowanie ryzyka zawodowego, zagrożenie, zdarzenie niepożądane itd.     

       8.Używać właściwych nazw na określenie zagrożeń

Przykłady zagrożeń - Dział VII

 9.Przyporządkować każdemu zagrożeniu wszystkie mogące wystąpić zdarzenia niepożądane

Przykłady zdarzeń niepożądanych – Dział VI, 6.1.2, Tabela 1

 10. Dokonać oceny kompletności (poprawności) posiadanej dokumentacji dotyczącej obsługiwanych przez pracownika maszyn i innych urządzeń technicznych oraz instalacji:

a) dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej (producenta)oraz Deklaracji zgodności (producenta lub upoważnionego przez niego przedstawiciela) dla maszyn wyprodukowanych po 01.05.2004 r. albo dokumentacji pracodawcy potwierdzającej spełnienie minimalnych wymagań dla maszyn sprzed 01.05.2004 r.

b)instrukcji bezpiecznej obsługi maszyny, innego urządzenia technicznego lub instalacji;

c) posiadania przez pracownika wymaganych, aktualnych uprawnień do obsługi tych maszyn, itd.

     - brak takiej dokumentacji (w języku polskim) potraktować jako zagrożenie.

11. Wprowadzić do oceny ryzyka zawodowego wszystkie zagrożenia wynikające z treści dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej wszystkich eksploatowanych maszyn, innych urządzeń lub instalacji.

12.Rozpatrywać zagrożenia spowodowane czynnikami szkodliwymi (hałas, wibracje, pyły lub szkodliwe gazy w powietrzu, itd.) na podstawie wyników pomiarów (badań)

      - brak pomiarów czynnika szkodliwego należy traktować jako zagrożenie.

 13. Wprowadzić do oceny RZ zagrożenia pochodzące spoza ocenianego stanowiska, a oddziaływujące na pracowników na tym stanowisku np. hałas pochodzący od innych maszyn, pyły przenoszone z innego stanowiska pracy, itd.

14. Przeanalizować wszystkie wypadki przy pracy i choroby zawodowe, które wystąpiły od początku istnienia tego stanowiska w zakładzie pracy, ponieważ jest to najlepsze źródło informacji o zagrożeniach, zdarzeniach niepożądanych i zaistniałych skutkach;

15. Przeprowadzać ocenę ryzyka zawodowego zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących następujących prac lub czynników:

1)ręcznych prac transportowych,

2) prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych,

3) występowania czynników: chemicznych, biologicznych, rakotwórczych, hałasu, drgań mechanicznych,

4) możliwości wystąpienia wybuchu lub pożaru.

 16.Korzystać z List kontrolnych do identyfikacji zagrożeń związanych z wykonywaniem rodzajów prac, których wykonywanie (w sposób bezpieczny i higieniczny) szczegółowo określają przepisy lub zasady (np. instrukcje, procedury itp.)

    - niespełnienie określonego w przepisach lub zasadach wymagania, potraktować przy szacowaniu ryzyka jako

       zagrożenie.

 17.Oszacować dla każdego zdarzenia niepożądanego ryzyko początkowe - przed wprowadzeniem działań zapobiegawczych;

 UWAGA: dla ryzyka średniego nie wystarczą działania profilaktyczne typu: wzmożona ostrożność czy wzmożona uwaga − potrzebne są konkretne działania; jeżeli brak jest takich, to ryzyko pozostaje na poziomie średniego

 18. Podać - dla każdego niepożądanego zdarzenia - wprowadzone (!) przez pracodawcę działania zapobiegawcze eliminujące to zdarzenie poprzez: likwidację zagrożenia, zmniejszenie narażenia lub zastosowanie środków ochronnych.

19.Oszacować dla każdego zagrożenia ryzyko resztkowe – po uwzględnieniu wprowadzonych działań zapobiegawczych.

 20.Sporządzić dokumentację oceny ryzyka zawodowego, zawierającą wszystkie elementy wymienione w punkcie IX.2 i 3), oraz uzupełnić ją o wszystkie niepożądane zdarzenia wynikające ze zidentyfikowanych zagrożeń i oszacować prawdopodobieństwo wystąpienia tych zdarzeń;

21. Przeprowadzić szacowanie ryzyka zawodowego, zachowując następującą kolejność następstw:

−        rodzaje prac/ czynności/ sposobu wykonywania pracy/inne źródła zagrożenia,

−        zagrożenia/ narażenia,

−        zdarzenia niepożądane,

−        niekorzystne skutki zdrowotne,

−        ciężkość następstw: M, Ś, D,

−        prawdopodobieństwo zdarzeń niepożądanych: MP, P, WP,

−        ryzyko początkowe,

−        wprowadzone przez pracodawcę działania zapobiegające zdarzeniom niepożądanym,

−        ryzyko resztkowe.

22. Oszacować końcowe ryzyko zawodowe dla stanowiska pracy.

Można przyjąć jego wielkość jako np. najwyższy poziom spośród oszacowanego ryzyka zawodowego resztkowego.

23. Określić działania korygujące i zapobiegawcze dla tych zagrożeń, dla których oszacowano ryzyko resztkowe na poziomie większym niż małe.

 XI. Załącznik nr 1

DEFINICJE RYZYKA ZAWODOWEGO

Definicja podstawowego pojęcia, jakim jest ryzyko zawodowe, wcale nie jest jednoznaczna,
o czym świadczą jej wersje pochodzące z różnych tekstów źródłowych. Poniżej prezentuję wybór ww. definicji.

1. rozporządzenie o.p.bhp oraz  norma   [PN-N-18002:2011, punkt 2.4]:

ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących
w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy;

2. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy [Dz.U.2014.1184], dalej: u.o.s.m.p.

ryzyko zawodowe to możliwość wystąpienia niepożądanych, związanych z wykonywaną pracą zdarzeń powodujących straty, w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem wykonywania pracy;

3. Główny Inspektorat Pracy: Ocena ryzyka zawodowego. Moduł szkoleniowy dla pracodawców [https://www.pip.gov.pl/pl/bhp/ocena-ryzyka-zawodowego/6381,modul-szkoleniowy-dla-pracodawcow.html (stan na dzień: 20.06.2017 r.)]:

ryzyko zawodowe to  prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, np. niekorzystne skutki zdrowotne, w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy;

4. Wytyczne ILO-OSH 2001 (Międzynarodowej Organizacji Pracy):

ryzyko zawodowe to  kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu lub pogorszenia stanu zdrowia pracowników powodowanego tym zdarzeniem;

5. CIOP, Poradnik oceny ryzyka zawodowego [https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P1401037871334841682883&html_tresc_root_id=10942&html_tresc_id=10942&html_klucz=10972], 20.06.2017:

ryzyko zawodowe to kombinacja prawdopodobieństwa lub częstości występowania określonych zagrożeń i wielkości strat, które mogą one spowodować. Jest więc ono:

• miarą prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niepożądanego i jego skutków (Guidelines…1993);
• kombinacją częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia niebezpiecznego (które może powodować szkodę) i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem   (PN-IEC 300-3-9).

 JAK ROZUMIEĆ POJĘCIE RYZYKO ZAWODOWE?

 Z definicji zawartej w o.p.bhp oraz normie PN-N-18002 nie wynika jednoznacznie, czy ryzyko zawodowe to:

1. prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń powodujących straty,
   w szczególności niekorzystne skutki zdrowotne;

 czy

1. prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń powodujących straty (materialne)
   a w szczególności prawdopodobieństwo wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych – bez uwzględniania prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń mogących je wywołać.

 Za rozumieniem ryzyka zawodowego w znaczeniu [b)] przemawia zawarta w normie definicja oszacowania ryzyka zawodowego, przyjmująca  prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw tych zagrożeń, a nie prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń.

2. W Ustawie u.o.s.m.p. brzmi to jednoznacznie: jest to możliwość wystąpienia niepożądanych zdarzeń powodujących straty, w szczególności niekorzystnych skutków zdrowotnych będących wynikiem zagrożeń zawodowych.

3. Definicja podana przez PIP potwierdza, że ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia  niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, np. niekorzystne skutki zdrowotne.

4. Międzynarodowa Organizacja Pracy podaje podobnie, że jest to kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu lub pogorszenia stanu zdrowia pracowników, powodowanego tym zdarzeniem.

5. W materiałach CIOP-u widzimy także, że jest to prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niepożądanego i jego skutków (Guidelines… 1993).

 Według moich doświadczeń rozumienie pojęcia ryzyka zawodowego podane przez źródła cytowane w punktach od 2 do 5 jest bardziej przekonujące niż podane przez źródła wymienione w punkcie 1.

 XII. Załącznik nr 2

1. DEFINICJE WG PN-EN ISO 12100:2012 BEZPIECZEŃSTWO MASZYN. OGÓLNE ZASADY PROJEKTOWANIA. OCENA RYZYKA I ZMNIEJSZANIE RYZYKA.
2. Zagrożenie [3.6] – potencjalne źródło szkody

UWAGA 1: Termin zagrożenie może być uszczegółowiony z podaniem jego pochodzenia (np. zagrożenie mechaniczne, zagrożenie elektryczne) albo charakteru potencjalnej szkody (np. zagrożenie porażeniem elektrycznym, zagrożenie przecięciem, zagrożenie zatruciem, zagrożenie pożarem).

UWAGA 2: W myśl tej definicji zagrożenie:

• istnieje stale podczas zgodnego z przeznaczeniem użytkowania maszyny (np. ruch niebezpiecznych części przemieszczających się, łuk elektryczny w czasie spawania, niezdrowa pozycja ciała, emisja hałasu, wysoka temperatura) albo
• może wystąpić nieoczekiwanie (np. wybuch, zagrożenie zgnieceniem w wyniku niezamierzonego/nieoczekiwanego uruchomienia, wyrzucenia części w wyniku pęknięcia, upadek z powodu przyspieszenia/zahamowania).

2. Zdarzenie niebezpieczne [3.9] – zdarzenie mogące spowodować szkodę.
3. Szkoda [3.5] – uraz fizyczny lub pogorszenie stanu zdrowia

ANALIZA DEFINICJI ZAGROŻENIA wg PN-EN ISO 12100:2012

Definicja zagrożenia (3.6 Normy) określa, że zagrożenie to potencjalne źródło szkody, przy czym zgodnie z definicją 3.9. Normy szkodę może spowodować zdarzenie określone jako zdarzenie niebezpieczne.

Występują więc trzy pojęcia, które następują po sobie w logicznej kolejności:

• pierwsze – zagrożenie − czyli stan środowiska jako „potencjalne źródło  szkody”;
• drugie – zdarzenie niebezpieczne − zdarzenie mogące spowodować szkodę;
• trzecie – szkoda − uraz fizyczny lub pogorszenie stanu zdrowia – skutek zdarzenia niebezpiecznego.

Niestety ten logiczny ciąg pojęć zaburzają UWAGI do definicji zagrożenia (3.6 Normy), gdzie napisano, że termin zagrożenie może być uszczegółowiony z podaniem ...charakteru potencjalnej szkody (np. zagrożenie porażeniem elektrycznym, zagrożenie przecięciem, zagrożenie zatruciem, zagrożenie pożarem).

Spróbujmy przeprowadzić analizę „uszczegółowienia” tej definicji.

Po pierwsze:

Gdy definiuje się zagrożenie jako zagrożenie, np. zagrożenie porażeniem elektrycznym, zagrożenie przecięciem, zagrożenie zatruciem, zagrożenie zgnieceniem w wyniku niezamierzonego/ nieoczekiwanego uruchomienia, to taka definicja zawiera w sobie błędy logiczne.

Są to błędy typu circulus in definiendo (błędne koło w definiowaniu), czyli  błąd polegający na definiowaniu jakiegoś wyrażenia za pomocą tego samego wyrażenia oraz idem per idem (to samo przez to samo), ponieważ zagrożenie definiuje się jako zagrożenie.

Rezultat: definicja zagrożenia określona w powyższy sposób nie określa, co jest zagrożeniem.

Po drugie:

Uszczegóławiając termin zagrożenie poprzez podanie charakteru potencjalnej szkody Norma  nie  podaje,  co  jest  potencjalnym  źródłem  szkody (czyli) zagrożeniem, lecz określa, jakie zdarzenie może  spowodować szkodę, i przywołuje przykłady takich zdarzeń: zgniecenie, wciągnięcie, pochwycenie, upadek itd. Takie zaś zdarzenie mogące spowodować szkodę zgodnie z własną definicją Normy jest zdarzeniem niebezpiecznym.

Rezultat: uszczegółowienie terminu zagrożenie nie określa pojęcia zagrożenie,  tylko zdarzenie niebezpieczne.

Ponadto w przypadku zagrożenia zatruciem zagrożeniem, czyli potencjalnym źródłem  szkody” jest szkoda w postaci zatrucia.

Rezultat: takie uszczegółowienie, jest po prostu nielogiczne.

Jak widać, w świetle przyjętych w Normie definicji, powyższe sformułowania nie mają sensu.

Jak mogło dojść do tak nielogicznego, niezgodnego z przyjętymi w Normie definicjami, określania pojęcia zagrożenia?

Według mnie „ zamieszanie” powstało w wyniku (nieuzasadnionego definicjami) przyjęcia przez Autorów Normy podwójnego znaczenia pojęcia zagrożenie.

Znaczenie pierwsze:

Zgodne z przyjętą w Normie definicją [3.6] Zagrożenie – potencjalne źródło szkody w powiązaniu z definicją Zdarzenie niebezpieczne [3.9] – zdarzenie mogące spowodować szkodę.

 Niestety ta definicja w treści Normy została zmarginalizowana.

Znaczenie drugie:

Przyjęcie potocznie rozumianego słowa zagrożenie jako możliwość, prawdopodobieństwo (wystąpienia) niekorzystnego, niepożądanego zdarzenia np. możliwość pochwycenia, upadku itd. Takie zestawienie słów, użyte w takim rozumieniu zagrożenia, ma sens, tyle że zagrożenie jako prawdopodobieństwo przecięciem, zgnieceniem, upadkiem itd. staje się prawdopodobieństwem zdarzenia niebezpiecznego, a nie zagrożeniem.

Rezultat: używanie słowa zagrożenie w dwóch różnych znaczeniach zamiast „uszczegóławiać” definicję zagrożenia powoduje dezorientację, a ponadto nie ukazuje faktycznego zagrożenia.  W związku z tym, że pojęcie zagrożenia zostało wykorzystane
w Normie do określenia zdarzenia niebezpiecznego (niepożądanego), aby wypełnić lukę określającą zagrożenie, wprowadzono pojęcie źródła zagrożenia, które (generalnie) jest zagrożeniem.

*Należy zwrócić uwagę, że w Uwadze 2 w definicji [3.6] Normy na jej początku podane jest, że zagrożenia to np. ruch niebezpiecznych części przemieszczających się, łuk elektryczny w czasie spawania, niezdrowa pozycja ciała, emisja hałasu, wysoka temperatura.

 To jest logiczne! To są oczywiste zagrożenia!

Niestety ten racjonalny wątek został zagubiony w pozostałej treści Normy.

PODSUMOWANIE

Nie zgadzam się ze sposobem określania w Normie pojęcia zagrożeń i zachęcam Autorów opracowań ocen ryzyka zawodowego do nieokreślania zagrożeń w sposób podany w Normie (z wyjątkiem nielicznych wyjątków jak np. wyżej podane*).

 

XIII. Załącznik nr 3

 

WYBRANE PRZYKŁADY SZACOWANIA

 

[1]⁾ Ocena ryzyka zawodowego to ważny dokument zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika.

Dla pracodawcy to dokument, który powinien uzmysłowić mu, w jakim stopniu realizuje on swój podstawowy obowiązek: chronić zdrowie i życie pracowników (art. 207. § 2 KP) oraz jakie jeszcze powinien podjąć przedsięwzięcia, aby spełnić wymagania przepisów i zasad w dziedzinie bhp.

Dla pracownika to dokument, który powinien przekazać mu wiedzę o zagrożeniach, zdarzeniach niepożądanych oraz wynikających z nich niekorzystnych skutkach zdrowotnych podczas wykonywania wszystkich czynności pracy, a także poinformować o tym, jakie działania zapobiegające zdarzeniom niepożądanym zostały wprowadzone przez pracodawcę oraz jakie jeszcze należy wprowadzić, aby nie dochodziło do wypadków, chorób zawodowych i innych schorzeń.

 [2]⁾ Definicje – zob. również Załącznik nr 1.

[3]⁾ Zob. Załącznik nr 1, II. Punkty 2–5.

[4]⁾ Przyjęta przeze mnie definicja ryzyka zawodowego oraz definicja oszacowania ryzyka zawodowego  inna niż
w punkcie 6.4 normy PN-N-18002:2011 uwypuklają ważność pojęcia zdarzeń niepożądanych oraz potrzebę szacowania prawdopodobieństwa tych zdarzeń. Tym samym podczas oszacowania ryzyka zawodowego szacować się będzie nie prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia i życia pracowników następstw tych zagrożeń, lecz prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń.

 [5]⁾ Identyfikacja niepożądanych zdarzeń i prawdopodobieństwo ich wystąpienia są ważne dlatego, ponieważ wiedza ta umożliwia dokonanie wyboru działań zapobiegających zdarzeniom niepożądanym powodującym niekorzystne skutki zdrowotne zanim te skutki wystąpią. Jeżeli ktoś próbuje szacować prawdopodobieństwo następstw, to w praktyce szacuje (często podświadomie) prawdopodobieństwo niepożądanego zdarzenia, ponieważ prawdopodobieństwo następstwa jest trudne do oszacowania tym bardziej, że przyjmuje się na ogół skutki najcięższe z możliwych.

Autorzy Normy PN-N-18002:2011 nie określili pojęcia niepożądanego zdarzenia. 

W związku z tym, że uważam to pojęcie za bardzo ważne, proponuję własną definicję (pkt 6.4.2).

 [6]⁾ W dokumentacjach oceny ryzyka zawodowego Autorzy tych opracowań do określenia zagrożeń, bardzo często używają pojęć np. zagrożenie zgnieceniem, zagrożenie ścinaniem, zagrożenie wciągnięciem lub pochwyceniem, przekłuciem, zagrożenie wyrzuceniem (części obrabiarki, materiału), zagrożenie utratą słuchu…

Źródłem tak określanych zagrożeń są normy maszynowe, w tym norma PN-EN ISO 12100:2012: Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka. Postaram się
w dalszej części opracowania (patrz Załącznik nr 2) wykazać, dlaczego nie zgadzam się z takim określaniem zagrożeń. Zresztą nie tylko ja.

Oto przykład zaczerpnięty ze strony internetowej Państwowej Inspekcji Pracy: ZAGROŻENIE – W INTERPRETACJI PIP-u:

Poszukując zagrożeń, osoby prowadzące ocenę, często mylnie utożsamiają wydarzenie z zagrożeniem. Np. jako zagrożenie wskazuje się „pochwycenie ubrania lub części ciała pracownika”. Prawidłowo wskazane zagrożenie to np. „nieosłonięte, wirujące części maszyn”, które mogą doprowadzić do wydarzenia, jakim jest pochwycenie. Podobnie zdarza się z potraktowaniem skutku niepożądanego wydarzenia jako zagrożenia. Przykład: określenie zagrożenia jako amputacja palca, podczas gdy jest to skutek wydarzenia spowodowany zadziałaniem nieosłoniętej części maszyny. Źródło: Karolina Główczyńska-Woelke, Ocena ryzyka zawodowego, Warszawa 2009; https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/19985/07040104.pdf., 03.11.2016.

 [7]⁾ Zgodnie z definicją zagrożenia rozumianego jako: stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę [2.6. PN-N-18001:2004] lub potencjalne źródło szkody − urazu fizycznego lub pogorszenia stanu zdrowia [wg PN-EN ISO 12100:2012, 3.5 i 3.6] - nie są zagrożeniami: zagrożenia zgnieceniem, zagrożenia ścinaniem, zagrożenia cięciem lub obcięciem, zagrożenia wplątaniem, zagrożenia wciągnięciem lub pochwyceniem, zagrożenia uderzeniem, przekłuciem, zagrożenia wyrzuceniem (części obrabiarki, materiału), zagrożenia kontaktem z częściami pod napięciem, zagrożenia utratą słuchu… również nie są zagrożeniami: upadek na tym samym poziomie, upadek na niższy poziom, upadek na schodach; uderzenie, przygniecenie przez spadające przedmioty, uderzenie o przedmioty, uderzenie, przygniecenie przez przemieszczające się przedmioty, maszyny, pojazdy; uderzenie przez odrzucone przedmioty (części narzędzi lub obrabianych przedmiotów), pochwycenie przez obracające i poruszające się części maszyn (wciągnięcie lub pochwycenie), wplątanie itp. Wymienione wyżej zdarzenia to nie zagrożenia, ale typowe zdarzenia niepożądane. Wyjątek stanowi np. „zagrożenie utratą słuchu”, gdzie „utrata słuchu” nie tylko nie jest zagrożeniem ani zdarzeniem niepożądanym, ale jest skutkiem zdarzenia niepożądanego (zagrożeniem jest hałas, zdarzeniem niepożądanym jest narażenie powyżej norm higienicznych, a niekorzystnym skutkiem zdrowotnym jest utrata słuchu).

(Patrz również Załącznik nr 2)